Thời gian qua, cùng với các cấp ủy Đảng, chính quyền, các cấp công đoàn trong Ngành đã tích cực tham mưu cho cấp ủy Đảng, tham gia với chính quyền, chuyên môn đồng cấp triển khai thực hiện tốt quy chế dân chủ trong các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp.

Ban hành Quy chế dân chủ ở cơ sở là một chủ trương hết sức đúng đắn, hợp lòng dân của Đảng và Nhà nước ta; đáp ứng kịp thời tâm tư, nguyện vọng, những vấn đề bức xúc của người dân, được nhân dân hưởng ứng rất nhiệt tình và tích cực thực hiện. Vì vậy, sau 20 năm thực hiện, Quy chế dân chủ ở cơ sở thực sự đã đi vào cuộc sống, tác động tích cực tới nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội, nâng cao tính chủ động, sáng tạo của mỗi người dân, thiết thực củng cố, tăng cường hệ thống chính trị ở cơ sở, thúc đẩy nhanh tiến trình đổi mới, phát triển đất nước.

Công đoàn là yếu tố quan trọng trong việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở tại nơi làm việc. Công đoàn không mạnh thì quyền lợi của người lao động khó được đảm bảo. Hiện nay nhiều người lao động vẫn không biết được lương của mình như thế nào phù hợp với lao động, hay thời gian lao động, an toàn lao động, vệ sinh lao động… Chính vì vậy, đẩy mạnh việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở cũng như tăng cường sự quan tâm của cấp ủy, của công đoàn là rất quan trọng. Đây không chỉ là chỗ dựa cho người lao động mà phải tạo cơ chế cho người lao động tham gia đối thoại.

Công đoàn các cấp trong Ngành đã chủ động phối hợp với chính quyền đồng cấp trong việc chỉ đạo thực hiện quy chế dân chủ cơ sở, phối hợp với các cơ quan triển khai nhiều giải pháp trong việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở. Tăng cường công tác chỉ đạo, hướng dẫn, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động trong cán bộ, đoàn viên, CNVCLĐ phát huy dân chủ trực tiếp và dân chủ đại diện trong việc tham gia xây dựng cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp. Các công đoàn cơ sở đã chủ động đề xuất và phối hợp với chuyên môn tổ chức tốt hội nghị CBCCVC trong các cơ quan HCSN; hội nghị người lao động trong các doanh nghiệp... Thông qua hội nghị dân chủ, CĐCS đã đề xuất với chuyên môn đưa vào quy chế nội bộ những nội dung đảm bảo quyền của người lao động được biết, được bàn, được tham gia và kiểm tra giám sát; tổ chức lấy ý kiến người lao động; chủ động phối hợp với người sử dụng lao động tổ chức tuyên truyền, phổ biến nội dung quy chế đến người lao động; giám sát thực hiện quy chế dân chủ...

Thông qua thực hiện quy chế dân chủ trong cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đã góp phần đổi mới phương thức, nâng cao năng lực lãnh đạo của các cấp ủy Đảng, tăng cường vai trò chủ động của thủ trưởng, người sử dụng lao động, đồng thời phát huy dân chủ trong cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp. Các quy định của Đảng, Nhà nước được cụ thể hóa vào các quy định, quy chế nội bộ cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp phù hợp. Công tác cải cách thủ tục hành chính có những chuyển biến tích cực; đội ngũ CBCCVC phát huy tinh thần trách nhiệm trong thực thi nhiệm vụ theo hướng trọng dân, gần dân, học dân và có trách nhiệm với dân, từ đó củng cố được lòng tin của nhân dân, tạo thêm động lực thúc đẩy việc thực hiện thành công các nhiệm vụ kinh tế, văn hoá - xã hội, an ninh - quốc phòng, góp phần ổn định chính trị trên địa bàn. Hội nghị CBCCVC, hội nghị người lao động được tổ chức dân chủ, cởi mở, tạo sự đồng thuận cao.

Mặc dù vậy, trong tổ chức thực hiện quy chế dân chủ cơ sở ở một số cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp trong ngành chất lượng chưa cao, hiệu quả chưa rõ nét. Hoạt động một số ban thanh tra nhân dân còn hình thức, một số nội dung về thực hiện quy chế dân chủ chưa được công khai thảo luận. Nhiều doanh nghiệp hiện nay đã, đang trong quá trình cổ phần hóa, nên việc thực hiện quy chế dân chủ cơ sở một số doanh nghiệp chưa được chú trọng, nội dung chưa đầy đủ, còn lồng ghép, theo đó chưa phát huy quyền dân chủ trực tiếp của người lao động.

Sau 5 năm triển khai thực hiện Nghị định số 60/2013/NĐ-CP, số doanh nghiệp tiến hành tổ chức đối thoại định kỳ tại nơi làm việc, tổ chức hội nghị người lao động và ký kết thỏa ước lao động tập thể tăng lên hàng năm. Tuy nhiên, việc triển khai Nghị định tại một số nơi cũng còn gặp một số khó khăn vướng mắc, nhất là ở loại hình doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài; nhiều doanh nghiệp thực hiện không đầy đủ nội dung dân chủ, chưa tổ chức đối thoại tại nơi làm việc, thậm chí vi phạm các quy định của pháp luật lao động, nợ lương, nợ bảo hiểm xã hội.

Tuy vậy, do thực tiễn đã thay đổi, do vậy một số quy định của Nghị định 60/2013/NĐ-CP đã không còn phù hợp. Chính vì vậy, ngày 07 tháng 11 năm 2018 Chính phủ đã ban hành Nghị định 149/2018/NĐ-CP để thay thế Nghị định số 60/2013/NĐ-CP ngày 19/6/2013 Quy định chi tiết Khoản 3, Điều 63 của Bộ luật Lao động về thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở tại nơi làm việc; Trong đó có nhiều thay đổi theo hướng giao nhiều tự chủ cho doanh nghiệp. Doanh nghiệp dưới 10 lao động được miễn tổ chức hội nghị NLĐ. Đây là nội dung được quy định tại Nghị định 149/2018/NĐ-CP hướng dẫn khoản 3 Điều 63 của Bộ Luật lao động về thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở tại nơi làm việc.

  Theo đó, người sử dụng lao động dưới 10 lao động được miễn trừ tổ chức hội nghị người lao động và ban hành Quy chế dân chủ ở cơ sở tại nơi làm việc bằng văn bản. Ngoài ra, Nghị định còn đưa ra quy định về các nội dung người lao động được tham gia ý kiến, như: Xây dựng, sửa đổi, bổ sung thang lương, bảng lương, định mức lao động, đề xuất nội dung thương lượng tập thể (hiện nay không có quy định này); Xây dựng, sửa đổi, bổ sung nội quy, quy chế và và các văn bản quy định khác của doanh nghiệp liên quan đến nghĩa vụ, quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động; Đề xuất, thực hiện các giải pháp tiết kiệm chi phí, nâng cao năng suất lao động, cải thiện điều kiện làm việc, bảo vệ môi trường, phòng chống cháy nổ;…

Một số nguyên nhân của những yếu kém, bất cập nói trên là do nhận thức của một số cấp ủy, chính quyền còn hạn chế, chưa xác định được việc xây dựng và thực hiện Qui chế dân chủ ở cơ sở là nhiệm vụ quan trọng trước mắt và lâu dài. Do vậy, ngày 12/12/2013, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) đã ra Quyết định số 217-QĐ/TW về ban hành Quy chế giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội, khẳng định hơn nữa quyền, trách nhiệm và các quy định cụ thể trong thực hiện cơ chế giám sát phản biện của mặt trận và các đoàn thể.

Sự chỉ đạo phối hợp của cấp ủy, chính quyền, Mặt trận và các đoàn thể quần chúng chưa nhịp nhàng, đồng bộ; việc kiểm tra, giám sát, tổng kết, rút kinh nghiệm chưa được quan tâm đúng mức. Chậm cụ thể hóa Quy chế dân chủ thành cơ chế giám sát của người dân ở cơ sở... một số cán bộ chủ chốt, người đứng đầu cơ quan, đơn vị triển khai thực hiện quy chế một cách hời hợt, qua loa nên đã không ngăn chặn, đẩy lùi được tham nhũng, quan liêu. Những sơ hở, thiếu đồng bộ của cơ chế chính sách cùng những khiếm khuyết trong phương thức lãnh đạo, nhất là quyền lực không đi cùng cơ chế giám sát của người dân, đã vô tình tạo lỗ hổng cho tệ quan liêu, tham nhũng...

Trong thời gian tới, để thực hiện tốt quy chế dân chủ cơ sở các cấp Công đoàn cần tập trung một số nối dung chủ yếu sau:

;Làm tốt công tác giáo dục chính trị, tư tưởng và bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, kỹ năng công tác, nhằm làm cho mỗi cán bộ, công chức khi thực thi công vụ, thực sự trở thành những người cán bộ mẫu mực, phát huy dân chủ trong từng công việc cụ thể và lĩnh vực, nhiệm vụ được phân công.

Tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục sâu rộng trong cán bộ, đoàn viên, CNVCLĐ không ngừng nâng cao nhận thức về dân chủ và thực hành dân chủ ở cơ sở. Các cấp tổ chức thực hiện nghiêm túc việc lấy ý kiến của CNVCLĐ và các cấp công đoàn về xây dựng các chủ trương, chính sách liên quan đến quyền và lợi ích trực tiếp của CNVCLĐ; thực hành dân chủ, tạo nền nếp và những chuyển biến mới, tích cực ở cơ sở. Kế hoạch triển khai của ban chỉ đạo các cấp phải được xây dựng chu đáo, phân công trách nhiệm rõ ràng.

Hai là: Nâng cao chất lượng dân chủ đại diện, mở rộng dân chủ trực tiếp; nêu cao tinh thần phục vụ, tôn trọng quyền làm chủ của nhân dân; ngăn chặn tình trạng quan liêu, tham nhũng, lãng phí trong cán bộ công chức, tăng cường đối thoại tháo gỡ khó khăn từ cơ sở, củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước. Phát huy vai trò, trách nhiệm người đứng đầu của các tổ chức trong hệ thống chính trị và đội ngũ cán bộ, công chức ở cơ sở. Quan tâm chỉ đạo việc xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ gắn với việc thực hiện dân chủ, công khai, minh bạch các thủ tục hành chính.

Ba là: Phát huy dân chủ ở cơ sở gắn với đẩy mạnh các phong trào thi đua yêu nước, các cuộc vận động ở cơ sở. Phối hợp chặt chẽ giữa các tổ chức trong hệ thống chính trị, quan tâm chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra, xem xét, đánh giá kết quả thực hiện; khen thưởng và động viên kịp thời; tạo phong trào sâu rộng, có hiệu quả ở từng loại hình cơ sở. Phối hợp hoạt động giữa các tổ chức ở cơ sở mở ra các cơ chế vận hành đồng bộ, thống nhất trong triển khai, thực hiện, trong quản lý, điều hành của chính quyền. Tăng cường sự phối hợp hoạt động giữa các tổ chức trong hệ thống chính trị về chỉ đạo quán triệt, tổ chức thực hiện, hướng dẫn, kiểm tra, đôn đốc và đánh giá kết quả việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở. Đối với các cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp, doanh nghiệp nhà nước, việc xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ đã tạo môi trường thuận lợi để cán bộ, công chức, người lao động phát huy năng lực, trí tuệ, nâng cao trách nhiệm tham gia về hoạch định cơ chế, chính sách, tham gia giải quyết những vướng mắc, khó khăn trong hoạt động, sản xuất kinh doanh...

Bốn là: Thường xuyên đề cao vai trò, trách nhiệm của các thành viên trong ban chỉ đạo, tiếp tục phân công theo dõi và trực tiếp giúp đỡ cơ sở, phát hiện và nhân rộng các điển hình tiên tiến, thí điểm việc xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ ở các loại hình cơ sở chưa thực hiện; kịp thời thay thế, bổ sung, kiện toàn ban chỉ đạo; sửa đổi, bổ sung quy chế, kinh phí hoạt động. Phát huy vai trò, trách nhiệm của ban chỉ đạo thực hiện quy chế dân chủ ở các ngành, các cấp; nâng cao chất lượng tham mưu cho cấp ủy, phối hợp chặt chẽ với chính quyền, các đoàn thể nhân dân trong xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở. Phối hợp với các cơ quan chính quyền, tập trung chỉ đạo, nâng cao chất lượng thực hiện quy chế dân chủ và ý thức chấp hành pháp luật, xây dựng sự đồng thuận, đoàn kết, giúp đỡ nhau, tạo sự đồng đều về kết quả xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở.

Năm là: Nâng cao ý thức sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật, tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước ở cơ sở, đẩy mạnh cải cách hành chính, nâng cao trách nhiệm, phẩm chất và năng lực của cán bộ, công chức để thực hiện các quy chế, quy định, quy trình công khai, dân chủ ở cơ sở. Phát huy dân chủ gắn với kỷ cương pháp luật, xử lý nghiêm minh đối với các vụ việc tiêu cực, tham nhũng, lãng phí. Phát huy dân chủ, tôn trọng quyền làm chủ của nhân dân, tích cực tham gia đấu tranh phòng, chống tội phạm, phát hiện, tố giác các vụ việc tiêu cực, tham nhũng, lãng phí; tham gia giám sát các vụ, việc vi phạm pháp luật và kết quả xử lý, giải quyết sau thanh tra.

Sáu là: Kiên trì chỉ đạo tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc từ cơ sở, đề cao vai trò lãnh đạo của Đảng, điều hành của chính quyền, phát huy dân chủ của cán bộ, công chức. Tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy Đảng, đẩy mạnh công tác kiểm tra, giám sát, sơ kết, tổng kết việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở. Gắn xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở với xây dựng tổ chức cơ sở đảng trong sạch, vững mạnh; nâng cao năng lực và sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng, góp phần tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững an ninh chính trị ở từng địa bàn, đóng góp tích cực vào sự phát triển bền vững của đất nước.

 Các công việc phải được triển khai công khai, minh bạch, trong đó tạo cơ chế để người lao động có quyền được thông tin, được bàn bạc những vấn đề liên quan trực tiếp đến cuộc sống của họ; những kiến nghị phải được giải quyết triệt để, hiệu quả, không mang tính hình thức. Triển khai thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở tại nơi làm việc cần lựa chọn các nội dung trọng tâm, hướng tới các đối tượng trọng điểm nhằm đảm bảo quyền lợi, lợi ích chính đáng cho người lao động Các cấp uỷ, chính quyền, công đoàn cần tăng cường tổ chức đối thoại giữa người đứng đầu cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp với cán bộ, công chức, viên chức, người lao động; đẩy mạnh hoạt động giám sát, phản biện xã hội, nhất là những vấn đề liên quan trực tiếp đến quyền, lợi ích của cán bộ công chức, viên chức, người lao động.