Anh Nguyễn Đăng Luân - Chủ tịch Nghiệp đoàn bốc xếp Cảng cá Trần Đề nói với tôi: “Khu vực này được Ban Quản lý cảng cá đầu tư hệ thống mái che kiên cố. Vừa che nắng, che mưa, đảm bảo sức khỏe cho anh chị em làm việc trong những ngày nắng nóng, vừa góp phần bảo quản chất lượng thủy hải sản, vốn chỉ thích hợp trong môi trường lạnh”.

Vừa kể chuyện, anh Luân vừa dẫn tôi đi tham quan khu vực bếp ăn của các nghiệp đoàn viên Tổ số 5. Gọi là bếp ăn, nhưng nó cũng chính là căn nhà của Dương Hoài Thanh - Tổ trưởng Tổ 5. Hằng ngày, Thanh thường xuyên làm việc ngoài cảng, việc bếp núc do vợ Thanh đảm nhiệm. Bữa ăn trưa hôm đó có 3 món: canh chua bắp chuối nấu mẻ, thịt ba rọi rang mặn, khô cá lóc cửng chiên giòn.

“Nhà báo thấy hông, toàn đặc sản miền Tây. Với người lao động xa nhà thì chi phí cho ăn uống, sinh hoạt cũng là một áp lực tài chính không nhỏ. Để anh em trong tổ chuyên tâm vào công việc thì khoản chi phí này Tổ trưởng “bao” luôn. Không chỉ là một bữa ăn trưa, đến 3 giờ chiều sẽ có thêm một bữa “ăn dặm”. Hôm nào hàng nhiều phải làm tới tối thì Tổ trưởng lo luôn bữa tối. Như vậy nghiệp đoàn viên chúng tôi, mỗi người đã tiết kiệm được hơn 4 triệu đồng/tháng. Một khoản tiền không nhỏ”! - đoàn viên Nghiệp đoàn bốc xếp Cảng cá Trần Đề nói.

Theo anh Thanh, hiện tại thu nhập của nghiệp đoàn viên trong tổ trung bình từ 7-10 triệu đồng/tháng. Tháng nào hàng nhiều thì dao động trong khoảng 14-15 triệu đồng, thậm chí, thời điểm vô mùa cá cơm thì lên tới 20 triệu cũng không chừng! Đây là mức thu nhập cao so với mặt bằng chung của đời sống cư dân ven biển miền Tây Nam Bộ. Và để có được “quả ngọt” đó là điều chưa bao giờ dễ dàng…

Anh Nguyễn Hoàng Tánh (ấp Cảng, thị trấn Trần Đề) là thế hệ thứ ba trong gia đình 3 đời hành nghề đi biển ở xứ này. Theo anh, nghề biển nơi này đã có từ lâu, trước đây gọi là xóm Lưới và xóm Đáy. Xóm Lưới là xóm chuyên đánh lưới, bẫy cá… Còn xóm Đáy thì chuyên đóng đáy. Đóng đáy thì có muôn hình vạn trạng, từ dùng cây cắm làm trụ, cột đáy căng ra trên sông gọi là “đáy sông” hay dùng dây neo đáy gọi là “đáy neo”. Nếu dùng thuyền kết bè để căng đáy gọi là “đáy bè”, còn đem ra xa bờ dưới 10 hải lý gọi là “đáy hàng cạn”. Giăng ra trên biển từ 10 đến 20 hải lý, nước sâu trên 10 sải tay được gọi là “đáy hàng khơi”…

Cửa biển Trần Đề được thiên nhiên ưu đãi với nguồn thủy, hải sản dồi dào, phong phú, đa dạng chủng loại, có giá trị kinh tế cao. Khai thác hải sản cũng là nghề chính của cư dân bao đời ở xứ biển này.

Đối với ngư dân, biển là cuộc sống, cuộc đời, mỗi chuyến vươn khơi, ngư dân luôn mong muốn trời yên, biển lặng, tôm cá đầy khoang khi về bến. Nhưng xưa nay, nghề đi biển chưa bao giờ là dễ dàng. Đã bao lần, gió lớn ập đến cướp đi sinh mệnh của ngư dân, rồi hư hỏng tàu, sự cố giữa trùng khơi cũng nhiều vô số kể.

Theo dòng chảy phát triển, nghề đánh bắt đã ngày càng hiện đại hơn nhờ vào sự hỗ trợ của máy móc, trang thiết bị công nghệ. Từ vài chục, đến nay, thị trấn Trần Đề đã có hơn 410 tàu đi biển, trong đó có 334 chiếc đánh bắt xa bờ, còn lại là tàu hậu cần chuyên vận chuyển hàng hóa, nhu yếu phẩm cho các tàu đánh bắt.

“Khi trước thì đa số người dân vùng cửa biển này chồng đi đánh bắt thì vợ ở nhà lựa cá, cũng từ đó mà hình thành nghề làm khô. Khi thuyền đầy cá sẽ có tàu hậu cần ra đưa hàng về bờ, và tiếp tế nhu yếu phẩm. Trước kia khi khai thác xa bờ mỗi chuyến đi - về thì hao phí nhiên liệu là không nhỏ. Nhưng hiện tại tàu công suất lớn và hậu cần nghề cá phát triển nên ngư dân bây giờ có thể an tâm ra khơi hằng tháng trời”, anh Tánh - đoàn viên Nghiệp đoàn bốc xếp Cảng cá Trần Đề kể.

Tuy nhiên, biên độ triều vùng cửa biển Sông Hậu có dao động khá lớn khi nước ròng kiệt và khi nước lên. “Những hôm nước ròng kiệt, sàn tàu cá nằm sâu phía dưới cách xa mặt cầu cảng tầm hơn 2m nên việc vận chuyển hàng từ tàu lên cảng khá khó khăn, mất nhiều thời gian và nhân lực bốc dỡ - lên xuống hàng hoá. Đặc biệt, với đặc thù bảo quản của thủy, hải sản, thời gian xử lý càng chậm, hàng sẽ càng giảm chất lượng”, anh Luân cho hay.

Để khắc phục bất lợi này, từ những hình ảnh băng chuyền tự động được sử dụng trong những nhà kho, rồi vận chuyển từng bao lúa, bao gạo xuống ghe tàu đang chờ sẵn dưới bến sông…, anh em đã có sáng kiến làm một băng chuyền linh động để đưa hàng từ dưới tàu lên sàn cảng.

Băng chuyền là một khung sắt có chiều rộng lớn hơn khay hàng và dài trung bình 12-15m. Những thanh ngang 2 đầu kết nối với khu chuyền bởi 2 vòng bạc đạn (vòng bi) xoay tròn nhẹ nhàng. Khi hoạt động thì một đầu của băng chuyền di chuyển đến gần miệng hầm tàu, khay hàng trượt theo băng chuyền lên điểm tập kết hàng trên cầu cảng. Những khay cá, tôm, mực từ hầm tàu vừa chuyển được đưa đến băng chuyền và được thẳng lên cầu cảng nhẹ nhàng, nhanh gọn.

Đặc biệt là băng chuyền không cố định nên các tàu hậu cần cập bến có thể neo đậu ở bất kỳ đâu quanh cầu cảng cũng đều lên được hàng nhanh chóng. Xe đông lạnh cũng theo điểm tập kết cá, tôm để lên hàng một cách linh hoạt. Sáng kiến này vừa giảm được tiêu hao sức lao động, vừa giảm số nhân công bốc xếp hàng hoá nhưng lại tăng hơn 2 lần năng suất lao động.

Anh Nguyễn Đăng Luân - Chủ tịch Nghiệp đoàn bốc xếp vẫn không quên chia sẻ cùng tôi một thông tin quý: “Anh biết tại sao hàng thuỷ sản lên ở Cảng Trần Đề luôn có giá cao nhất so với những nơi khác không? Đó chính là tôm, cá lên ở đây đều rất tươi, hàng lên xe cũng rất nhanh, nên khi về đến nhà máy chế biến hay về kho luôn bảo đảm chất lượng tốt nhất. Chính vì vậy chi phí của doanh nghiệp, chủ hàng cũng giảm xuống. Chủ tàu và doanh nghiệp thu mua hàng, nhà máy chế đều được lợi”.

Trước mắt tôi là 6 tàu đang lên hàng, với hàng trăm nhân công đang làm việc liên tục nhưng mọi thứ đều diễn ra rất trật tự, ngăn nắp. “Nghiệp đoàn bốc xếp Cảng cá Trần Đề hiện có trên 120 lao động, trong đó 70% là đồng bào dân tộc Khmer, chia làm 5 tổ hoạt động. Nghiệp đoàn và mỗi tổ đều có quan hệ chặt chẽ với các chủ tàu. Trước khi tàu cập cảng chỉ cần điện thông báo trước một giờ để bố trí, xắp xếp công việc. Tuỳ thời điểm mà các tổ điều phối, bổ sung nhân sự qua lại với nhau nhằm bảo đảm công việc lên hàng được nhanh chóng nhất. Cách tính thu nhập dựa trên bảng điểm để tính điểm, dựa theo phần trăm doanh thu sẽ ra thu nhập trong tháng. Hiện tại trung bình thu nhập của mỗi đoàn viên là từ 7 đến 10 triệu đồng/tháng. Khi hàng nhiều, đặc biệt là vào mùa cá cơm thì đạt từ 14-15/tháng”, anh Luân chia sẻ.

Ở Nghiệp đoàn bốc xếp Cảng cá Trần Đề, đoàn viên Trần Minh Hoài là một trường hợp có hoàn cảnh rất éo le. Dạo trước, Hoài làm trong nghiệp đoàn rồi tham gia nghĩa vụ quân sự, sau đó thì quay trở lại đây làm việc.

Vợ Hoài vừa mới hạ sinh thêm một đứa con nên chỉ ở nhà làm nội trợ, trong khi đứa con trai lớn (4 tuổi) mắc bệnh bại liệt. Một mình anh phải gồng gánh lo 4 miệng ăn.

Hoài tâm sự: “Em làm công việc bốc xếp với thu nhập từ 7 triệu đồng trở lên/tháng. Những khi hàng về nhiều có thể kiếm được hơn 10 triệu đồng/tháng, nhờ đó mà duy trì được cuộc sống gia đình. Quan trọng nhất là ở đây giống như một gia đình, các anh chị em luôn quan tâm, hỗ trợ lẫn nhau. Như anh Thanh ở Tổ 5, tụi em vẫn hay gọi là “anh Hai”. Hễ ai gặp chuyện cưới hỏi, cất nhà, bệnh hoạn này kia, nhờ tới ảnh là ảnh hỗ trợ liền, không nhiều thì cũng ít”.

Còn anh Luân thì chia sẻ thêm một thông tin thú vị: “Trong đợt dịch Covid-19 bùng phát, tất cả anh em trong Tổ 5 đều tập trung “cấm trại” tại nhà của Thanh. Khi có tàu vào là có sẵn luôn nhân lực để lên hàng. Việc này không chỉ tuân thủ những quy định trong công tác phòng, chống dịch mà hơn cả là không làm gián đoạn việc bốc dỡ hàng ở cảng, giúp cho những chủ tàu giảm bớt những tác động tiêu cực của dịch Covid trong việc lên - xuống hàng hoá. Quan trọng nhất là các anh em trong nghiệp đoàn vẫn có công ăn việc làm, nuôi sống bản thân và gia đình ngay trong giai đoạn được xem là khó khăn nhất của nền kinh tế xã hội đất nước. Như anh biết đó! Hàng thuỷ sản chỉ cần chậm trễ trong khâu sơ chế, bảo quản độ 15-20 phút thì chất lượng cá tôm sẽ giảm phẩm cấp, thậm chí là hư hỏng. Đây chính là một mắt xích không thể thiếu để nâng giá trị của hàng thuỷ sản”.

Đồng chí Hoa Trần Thế - Chủ tịch LĐLĐ huyện Trần Đề cho biết, toàn huyện hiện có 3 nghiệp đoàn, bao gồm: Nghiệp đoàn bốc xếp Cảng cá Trần Đề, Nghiệp đoàn nghề cá thị trấn Trần Đề và Nghiệp đoàn nghề cá xã Trung Bình, với tổng số hơn 800 đoàn viên. Những năm qua, dịch vụ hậu cần nghề cá đã không ngừng phát triển, đời sống anh chị em công nhân lao động, đoàn viên không ngừng được cải thiện tăng lên.

LĐLĐ tỉnh và huyện đã nỗ lực tập trung vào công tác chăm lo bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của đoàn viên; đề xuất với các cơ quan có liên quan về chế độ chính sách đối với lao động nghề cá trên vùng biển xa. Cùng với đó là quan tâm công tác đảm bảo an toàn, vệ sinh lao động, cứu hộ, cứu nạn trong quá trình sản xuất trên biển. Tham mưu, đề xuất phối hợp với các đơn vị tổ chức chương trình đồng hành cùng ngư dân vươn khơi bám biển và chăm lo cho đoàn viên có hoàn cảnh khó khăn, bị thiên tai, tai nạn.

Mới đây, LĐLĐ huyện cũng đã tiến hành xây dựng và chuẩn bị trao tặng 1 căn nhà “Mái ấm Công đoàn” cho đoàn viên Trần Minh Hoài có hoàn cảnh khó khăn về nhà ở (trị giá 50 triệu đồng) thuộc Nghiệp đoàn bốc xếp Cảng cá Trần Đề.

Ông Phạm Văn Hứa - Giám đốc Ban Quản lý Cảng cá Trần Đề cho biết, nếu chỉ tính riêng nghề khai thác biển, Trần Đề có lợi thế rất lớn về dịch vụ hậu cần nghề cá. Cảng Trần Đề được xếp vào nhóm 15 cảng cá lớn trên toàn quốc và có vị trí rất thuận lợi, khi vừa gần ngư trường khai thác, vừa có khu công nghiệp, vừa kết nối được các tuyến giao thông quan trọng với các tỉnh, thành, như: tuyến Quốc lộ Nam Sông Hậu, Quốc lộ 60, Quốc lộ 1A, cùng mạng lưới tỉnh lộ đấu nối vào tạo nên một trục phát triển kinh tế biển. Đây chính là những tiền đề thuận lợi cho việc phát huy toàn diện lợi thế về kinh tế biển; một trong những hấp lực thu hút ngày càng đông lượng tàu thuyền khai thác xa bờ ngoài tỉnh cập bến, sử dụng dịch vụ hậu cần nghề khai thác biển của cảng.

Theo ông Hứa, toàn tỉnh hiện có trên 800 tàu cá, trong đó hơn 350 tàu đánh bắt xa bờ, 42 tàu dịch vụ hậu cần. 100% tàu đều gắn thiết bị giám sát hành trình theo quy định. Đến nay các chủ phương tiện tàu cá, ngư dân đã hiểu luôn chấp hành tốt việc đánh bắt hải sản đúng luật định. Tất cả tàu khai thác hải sản xa bờ của Sóc Trăng đều không vi phạm về khai thác IUU trên biển. Riêng Cảng cá Trần Đề chính thức hoạt động năm 2003, thực hiện những nhiệm vụ: cung cấp dịch vụ hậu cần nghề cá, xác nhận nguyên liệu thủy sản khai thác, kiểm tra, kiểm soát về chống hoạt động khai thác hải sản bất hợp pháp tại cảng cá, bến cá và quản lý khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá...

Trong khu vực cảng cá hiện có 24 doanh nghiệp sơ chế và chế biến thủy, hải sản; trong đó có 3 doanh nghiệp có quy mô chế biến công nghiệp đạt tiêu chuẩn xuất khẩu vào những thị trường yêu cầu cao về chất lượng, an toàn thực phẩm (Nhật Bản, Mỹ, EU...). Cùng với đó là 50 cơ sở kinh doanh dịch vụ hậu cần nghề cá. Trung bình một năm, cảng tiếp nhận 17.000 lượt tàu cập bến lên - xuống hàng hóa và vật tư cho nghề khai thác biển; lượng hàng hóa qua cảng khoảng 160.000 tấn; còn hàng thủy sản qua cảng là 80.000 tấn. Việc xác nhận nguồn gốc thủy sản cho các doanh nghiệp luôn được Ban Quản lý Cảng cá Trần Đề thực hiện nhanh, chính xác nhằm tạo điều kiện cho các doanh nghiệp cũng các chủ tàu thuận tiện hoạt động ổn định. Để đạt được những kết quả này có sự góp sức không nhỏ của Nghiệp đoàn bốc xếp Cảng cá Trần Đề.

Bà Khưu Đăng Phượng - Phó Chủ tịch UBND huyện Trần Đề cho biết thêm, từ một làng chài, đến nay Trần Đề đã hình thành nên một trong những cảng cá lớn nhất ở miền Tây.

Cùng với nghề biển, cảng cá, những năm gần đây, bến tàu cao tốc Trần Đề - Côn Đảo đi vào hoạt động đã mở thêm một ngành nghề mới cho địa phương là du lịch và các dịch vụ kéo theo. Theo đại diện UBND thị trấn Trần Đề, từ khi huyện có chủ trương kêu gọi đầu tư bến tàu cao tốc, phát triển du lịch đã giúp mọi người biết đến Trần Đề nhiều hơn. Du khách đến đây được biết về lịch sử, địa danh, nghề đánh bắt cá, nghề làm khô, từ đó, việc mua bán kinh doanh của bà con cũng khấm khá hơn, thương hiệu địa phương cũng được quảng bá. Rồi những dịch vụ như khách sạn, quán ăn, nhà hàng… cũng phát triển theo, tạo ra rất nhiều công ăn việc làm cho người dân địa phương.

Hiện địa phương đang được đầu tư những công trình trọng điểm, trong đó có dự án cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng mà điểm cuối là Trần Đề là khu thương mại phức hợp. Cùng với cảng nước sâu Trần Đề sẽ cộng hưởng mở ra một chặng đường phát triển mới cho địa phương. Trong tương lai, tỉnh Sóc Trăng cũng định hướng phát triển du lịch đột phá khi dự kiến sẽ mở một tuyến cáp treo từ huyện Trần Đề qua huyện đảo Cù Lao Dung.

Theo phương án quy hoạch hệ thống đô thị, định hướng đến năm 2030, thì Trần Đề cơ bản đạt tiêu chí đô thị loại IV, là thị xã trực thuộc tỉnh; định hướng phát triển thành thị xã với hướng phát triển không gian chính hướng về thành phố Sóc Trăng và ven sông Hậu. Khi đó, Trần Đề sẽ trở thành trung tâm kinh tế biển của tỉnh Sóc Trăng, được tập trung phát triển mạnh về công nghiệp, thương mại, dịch vụ hậu cần cảng biển, vận tải, hàng hải, các khu sản xuất công nghiệp, năng lượng tái tạo ven biển, du lịch biển và đô thị biển; gắn kết với cảng biển ở cửa ngõ Trần Đề, Khu kinh tế ven biển Trần Đề, cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng.

Mới đây, tỉnh Sóc Trăng đã tổ chức cuộc họp thông qua Báo cáo giữa kỳ nghiên cứu tiền khả thi Đầu tư xây dựng bến cảng Trần Đề thuộc Cảng biển Sóc Trăng. Theo Quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống cảng biển Việt Nam thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt thì cảng biển Sóc Trăng được phân loại là cảng biển loại III, thuộc nhóm cảng biển số 5, quy hoạch tiềm năng thành cảng biển đặc biệt khi hình thành cảng cửa ngõ vùng đồng bằng sông Cửu Long tại Trần Đề. Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định phê duyệt kế hoạch, chính sách, giải pháp và nguồn lực thực hiện Quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống cảng biển Việt Nam thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Theo đó, xác định một trong những nhiệm vụ phát triển kết cấu hạ tầng hàng hải là kêu gọi đầu tư khu bến cảng Trần Đề, giai đoạn khởi động với nhu cầu vốn lên đến 50.000 tỷ đồng.

Đồng chí Lưu Hữu Danh - Bí thư Huyện ủy Trần Đề nhấn mạnh: “Cảng biển nước sâu Trần Đề sau khi được xây dựng hoàn thiện sẽ đáp ứng nhu cầu luân chuyển xuất khẩu hàng hóa, nông sản của cả khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Đồng thời, là cửa ngõ quốc tế phục vụ phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo an ninh - quốc phòng của vùng. Các dự án cao tốc, cảng biển nước sâu sau khi hoàn thiện, kết hợp với đầu tư xây dựng hoàn thành cầu Đại Ngãi, sẽ tạo nên sự thay đổi đáng kể về phát triển cơ sở hạ tầng, phát triển kinh tế - xã hội của huyện Trần Đề”.

Tôi bỗng nhớ đến trường hợp cha của Trần Minh Hoài trước đây cũng là đoàn viên trong Nghiệp đoàn bốc xếp Cảng cá Trần Đề. Nay đến tuổi “về hưu” nhưng ông vẫn trụ lại làm công việc quét dọn vệ sinh ở cảng. Ông nói: “Lao động riết rồi quen, giờ ở nhà ngồi một chỗ, ngứa ngáy tay chân không chịu nổi. Mình còn sức khỏe thì còn làm, miễn sao là lao động chân chính. Như tui không còn sức khuân vác thì ra làm vệ sinh. Mấy chục năm gắn bó với nghề biển, nhưng mỗi lần nhìn thấy tàu về là tui lại nôn nao, vì biết ngư dân mình còn bám biển vươn khơi trong màu cờ Tổ quốc”.

Bằng việc đóng góp công sức lao động, ông cùng các thành viên trong nghiệp đoàn luôn tin tưởng rằng: “Nay mai thôi, nơi ngoài khơi ấy, một “siêu cảng biển” sẽ hình thành, khơi thông dòng chảy phát triển cho quê hương, đất nước”…