Trong bài giảng số 2, đồng chí Trần Thu Phương - Phó Trưởng Ban Tuyên giáo - Nữ công, Tổng LĐLĐ Việt Nam sẽ hướng dẫn công đoàn cơ sở (CĐCS) chủ động từ bước chuẩn bị nội dung đối thoại, xây dựng mối quan hệ phối hợp với người sử dụng lao động (NSDLĐ), đến tranh thủ hỗ trợ từ công đoàn cấp trên để làm tốt vai trò đại diện, bảo vệ của tổ chức Công đoàn thông qua đối thoại.

Về chủ động làm việc với NSDLĐ

Khi đã tập hợp ý kiến của người lao động (NLĐ), đặc biệt là các đề xuất liên quan đến quyền lợi lao động nữ, Ban Chấp hành CĐCS cần họp lại, rà soát, thống nhất nội dung đưa vào văn bản gửi NSDLĐ, đề nghị tổ chức đối thoại.

Lưu ý: Gửi trước ít nhất 5 ngày làm việc theo quy định tại Nghị định số 145/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Bộ luật Lao động về điều kiện lao động và quan hệ lao động.

Đây là hình thức đối thoại “khi có yêu cầu của một trong hai bên” - đại diện NLĐ hoặc NSDLĐ. Căn cứ theo quy định tại Bộ luật Lao động và Nghị định số 145.

Mỗi bên có trách nhiệm

NSDLĐ có trách nhiệm phối hợp tổ chức đối thoại cùng tổ chức Công đoàn. Hỗ trợ, tạo điều kiện để lao động không thuộc tổ chức Công đoàn tự bầu nhóm đại diện tham gia đối thoại. Ban hành quy chế dân chủ ở cơ sở, trong đó quy định cụ thể về nguyên tắc đối thoại; thành phần, thời gian, cách thức tổ chức đối thoại, trách nhiệm mỗi bên, bảo vệ thành viên đại diện NLĐ tham gia đối thoại.

Ngoài ra, NSDLĐ còn phải cử đại diện tham gia đối thoại (ít nhất 3 người, trong đó có người đại diện theo pháp luật); chuẩn bị địa điểm, hậu cần; báo cáo với cơ quan quản lý nhà nước khi được yêu cầu.

Tổ chức Công đoàn/nhóm đại diện NLĐ có trách nhiệm cử người đại diện tham gia; góp ý vào quy chế dân chủ tại nơi làm việc; lấy ý kiến NLĐ, tổng hợp nội dung đề nghị đối thoại; chủ động, tích cực tham gia đối thoại.

Việc chọn người tham gia đối thoại được làm định kỳ ít nhất 2 năm/lần và công bố công khai. Nếu có thay đổi, cần bổ sung và thông báo lại. Lưu ý đặc biệt: Khi đối thoại về quyền lợi lao động nữ, nhất thiết phải có đại diện nữ tham gia.

Thành phần cụ thể phía NSDLĐ: Ít nhất 3 người, có đại diện pháp luật

Phía NLĐ: Tùy quy mô lao động, quy định số người tối thiểu (dưới 50 lao động: ít nhất 3 người; từ 50 - 149 lao động: 4 - 8 người; từ 150 - 299 lao động: 9 -13 người; từ 300 - 499 lao động: 14 -18 người; từ 500 - 999 lao động: 19 - 23 người; từ 1.000 lao động trở lên: ít nhất 24 người).

Tổ chức Công đoàn và nhóm đại diện NLĐ phân bổ số người theo tỷ lệ thành viên. Nếu không đủ số lượng quy định, vẫn có thể đối thoại nếu có trên 70% số thành viên đại diện tham gia.

Để tổ chức đối thoại, cần chuẩn bị các điều kiện: Phía NSDLĐ (nội dung đề xuất phải có sự đồng ý của đại diện pháp luật.); phía NLĐ (nội dung đề xuất phải được ít nhất 30% thành viên đại diện đồng ý).

Trong quá trình diễn biến cuộc đối thoại cần ghi biên bản, có chữ ký hai bên. Trong 3 ngày làm việc sau đối thoại, NSDLĐ công bố nội dung chính tại nơi làm việc. Công đoàn phổ biến lại cho NLĐ.

Kinh nghiệm làm việc trước khi chính thức đối thoại

Để cuộc đối thoại đạt hiệu quả, Công đoàn cần tham khảo tình hình doanh nghiệp (Ban Chấp hành Công đoàn nên tiếp cận các phòng kế toán, nhân sự… để nắm tình hình tài chính, từ đó chọn nội dung đề xuất phù hợp); làm việc trước với lãnh đạo doanh nghiệp (giúp NSDLĐ có thời gian nghiên cứu, cân nhắc, tránh bị bất ngờ khi đối thoại); xem xét thời điểm (nếu doanh nghiệp đang khó khăn, có thể tạm lùi đối thoại, hoặc điều chỉnh kỳ vọng như xây dựng mức đề xuất tối thiểu - tối đa).

Bên cạnh việc chủ động làm việc với NSDLĐ, CĐCS cần tham vấn sự hỗ trợ từ công đoàn cấp trên.

Công đoàn cấp trên đóng vai trò hậu thuẫn vững chắc cho CĐCS trong các hoạt động đối thoại, nhất là với nội dung liên quan đến lao động nữ.

Vì nhiều cán bộ CĐCS là kiêm nhiệm, chưa có nhiều kỹ năng, nên rất cần lớp tập huấn về đối thoại. Nội dung tập trung vào chế độ, chính sách lao động nữ, kỹ năng thương lượng. CĐCS cần chủ động rà soát nhu cầu, lập danh sách gửi lên công đoàn cấp trên để phối hợp tổ chức.

CĐCS có thể tham vấn công đoàn cấp trên rà soát, chỉnh sửa nội dung đề xuất; hướng dẫn cách tập hợp và tổng hợp ý kiến NLĐ; tư vấn quy trình gửi yêu cầu đối thoại sao cho đúng luật.

Đồng thời, công đoàn cấp trên nên hỗ trợ chọn cán bộ công đoàn đủ năng lực làm nòng cốt đối thoại.

Trong thực tế, nhiều nhóm đại diện NLĐ còn thiếu kinh nghiệm, lúng túng khi bị NSDLĐ phản bác. Vì vậy, mời công đoàn cấp trên tham dự cuộc đối thoại là để hỗ trợ chuyên môn tại chỗ; tạo niềm tin, củng cố tinh thần cho nhóm đại diện NLĐ; lhi cần, có thể xin tạm dừng để tham vấn chuyên gia từ công đoàn cấp trên