Nghị quyết 57-NQ/TW và tầm nhìn mới cho an toàn lao động

Việc Tổng Bí thư Tô Lâm ký ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ (KHCN), đổi mới sáng tạo (ĐMST) và chuyển đổi số (CĐS) quốc gia đã đánh dấu một bước ngoặt chiến lược. Nghị quyết khẳng định đây là "yếu tố quyết định", "điều kiện tiên quyết" để đất nước phát triển giàu mạnh, hùng cường. Trong bức tranh tổng thể đó, lĩnh vực an toàn, vệ sinh lao động không nằm ngoài xu thế, thậm chí còn được hưởng lợi trực tiếp và sâu sắc từ cuộc cách mạng này. Chuyển đổi số được coi là một trong các giải pháp đột phá để nâng cao hiệu quả công tác an toàn, vệ sinh lao động, bảo vệ nguồn nhân lực – vốn quý nhất của quốc gia.

Thống kê từ các cơ quan chức năng cho thấy, mỗi năm nước ta vẫn ghi nhận hàng nghìn vụ tai nạn lao động nghiêm trọng. Nguyên nhân chủ yếu đến từ thiếu kiểm soát nguy cơ, thiết bị lỗi thời, giám sát lỏng lẻo và thiếu cảnh báo sớm.

Trong khi đó, nhiều quốc gia phát triển đã chuyển từ mô hình “phản ứng sau tai nạn” sang “phòng ngừa chủ động nhờ công nghệ”. Hệ thống cảm biến cảnh báo khí độc, giám sát sức khỏe người lao động theo thời gian thực, robot thay thế người làm việc tại vị trí nguy hiểm, dữ liệu lớn giúp dự báo điểm nóng tai nạn… là những ví dụ điển hình cho thấy công nghệ có thể cứu sống con người.

Nghị quyết 57 ra đời trong bối cảnh Việt Nam đang đứng trước những cơ hội và thách thức đan xen. Mặc dù đã đạt được nhiều thành tựu, nhưng Nghị quyết thẳng thắn chỉ ra những hạn chế: tốc độ phát triển KHCN, ĐMST, CĐS còn chậm, tiềm lực còn khoảng cách so với thế giới, thể chế chưa theo kịp, hạ tầng số còn hạn chế, đặc biệt là nhận thức về CĐS chưa đầy đủ. Những hạn chế này cũng chính là những rào cản đối với việc cải thiện điều kiện làm việc và đảm bảo an toàn, vệ sinh lao động một cách căn cơ, bền vững.

Quan điểm chỉ đạo của Nghị quyết nhấn mạnh KHCN, ĐMST và CĐS là "đột phá quan trọng hàng đầu", là "động lực chính". Việc đặt "người dân và doanh nghiệp là trung tâm, là chủ thể" và xác định "Nhà nước giữ vai trò dẫn dắt, thúc đẩy" tạo ra một hệ sinh thái thuận lợi để các giải pháp công nghệ tiên tiến được nghiên cứu, ứng dụng vào mọi mặt đời sống, trong đó có an toàn, vệ sinh lao động.

Mục tiêu đến năm 2030 và tầm nhìn 2045 về một Việt Nam thuộc nhóm đầu khu vực và thế giới về năng lực cạnh tranh số, phát triển Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số mạnh mẽ, làm chủ công nghệ chiến lược (AI, IoT, Big Data...) chính là nền tảng vững chắc để xây dựng một môi trường lao động an toàn, hiện đại dựa trên công nghệ.

Một số hình ảnh phân tích tại thực tế công trường bởi công nghệ AI.

Chuyển đổi số: Hiện thực hóa giấc mơ "an toàn" tại nơi làm việc

Vậy, chuyển đổi số cụ thể sẽ tác động và cải thiện công tác an toàn, vệ sinh lao động như thế nào theo tinh thần Nghị quyết 57?

1. Giám sát và cảnh báo rủi ro thông minh: Nghị quyết đặt mục tiêu phát triển hạ tầng số hiện đại, công nghệ IoT, AI, Big Data. Đây chính là cơ sở để triển khai các hệ thống giám sát an toàn, vệ sinh lao động thông minh. Các cảm biến IoT có thể được lắp đặt tại nhà xưởng, công trường để theo dõi liên tục các yếu tố nguy hiểm (nồng độ khí độc, nhiệt độ, độ ẩm, tiếng ồn, rung động...). Dữ liệu thu thập theo thời gian thực sẽ được AI phân tích để phát hiện các dấu hiệu bất thường, dự đoán nguy cơ tai nạn (cháy nổ, sập đổ, rò rỉ hóa chất...) và đưa ra cảnh báo sớm cho người lao động và người quản lý. Điều này giúp chuyển từ bị động xử lý sự cố sang chủ động phòng ngừa rủi ro.

Ở Việt Nam, một số doanh nghiệp cũng đã nghiên cứu áp dụng công nghệ AI vào một số vị trí khu vực công việc phù hợp như: Tổng Công ty Điện lực Việt Nam trong xử lý và nhận diện để kiểm tra, phân tích hình ảnh hiện trường, với tính năng tự động kiểm soát hình ảnh trên hệ thống quản lý thông tin đầu tư xây dựng - IMIS do Tập đoàn Điện lực VN phát triển.

Trong lĩnh vực xây dựng, gần đây tập đoàn Novaland cũng đã phối hợp với HTI Group để ứng dụng trí tuệ nhân tạo cho giám sát công trường xây dựng ở dự án Novaworld Hồ Tràm.

Viện Khoa học an toàn, vệ sinh lao động cũng đã phối hợp với Công ty TNHH K&L Việt Nam và Công ty HuLan (Hàn Quốc) ký kết hợp tác xây dựng, lắp đặt Phòng Đào tạo, giám sát an toàn thông minh.

2. Tối ưu hóa quản lý an toàn bằng nền tảng số: Nghị quyết nhấn mạnh việc "đưa toàn bộ hoạt động của các cơ quan trong hệ thống chính trị lên môi trường số", "xây dựng và dùng chung các nền tảng số quốc gia". Tinh thần này hoàn toàn có thể áp dụng vào quản lý an toàn, vệ sinh lao động tại doanh nghiệp.

Thay vì quản lý hồ sơ, quy trình bằng giấy tờ thủ công, các nền tảng số giúp số hóa toàn bộ công tác an toàn, vệ sinh lao động: từ xây dựng kế hoạch, đánh giá rủi ro, cấp giấy phép làm việc, quản lý trang thiết bị bảo hộ cá nhân, theo dõi huấn luyện an toàn, vệ sinh lao động, báo cáo và điều tra tai nạn lao động. Việc này không chỉ giúp tiết kiệm thời gian, chi phí mà còn tăng cường tính minh bạch, khả năng truy xuất thông tin và hiệu quả quản lý. Các cơ quan quản lý nhà nước cũng dễ dàng hơn trong việc thanh tra, kiểm tra và kết nối dữ liệu.